බස් මගී ගමනාගමන වංශ කතාවේ නොමැකෙන ශ්‍රී ලාංකික සලකුණ ලංගම අකුරු අතරේ දෝලනය වන්නකි. එය දශක හයකට අධික කාල පරාසය පුරා මෙරට ජනතා මෙහෙවරක නියැලෙමින් සිය හැටදෙවෙනි ජන්ම දිනය සමරනුයේ ජාතියේ ගමන් සගයා වීම පිළිබඳ අභිමානයෙනි. වත්මන් තරුණ පරපුර එහි ප්‍රභවය හා විකාශනය කෙසේ සිදුවීද යන්න දැනුවත්වී ඇත්තේ මද වශයෙනි.
50 දශකයේ අගභාගය වන විට දිවයිනේ බස් මගී ගමනා ගමනයේ පොල්මංකරුවන් වී සිටියේ බස් මුදලාලිලා කිහිපදෙනෙක් වූ අතර එය සේවයට වඩා ලාභ ඉපයීමේ පරමාර්ථයෙන් පවත්වාගෙන යන ලද්දකි. මේ නිසා ජනතාව විවිධ පීඩාවන්ට පත් වෙමින් ප්‍රවාහන දුෂ්කරතා රැසකට මුහුණ පෑවේය. එසේම බස් සේවක කණ්ඩායම්වලට හා එකී ක්ෂේත්‍රයේ නියැළි සේවකයින්ට වෘත්තීය අයිතිවාසිකම් හෝ රැකියාවේ සුරක්ෂිතභාවයක් දක්නට නොවීය. මෙම තත්ත්වය සමනය කිරීම සඳහා ජනහිතකාමී බස් සේවයක අවශ්‍යතාවය දැඩිව මතුව ඒම ලංගම බීජයේ උපත විය. 1956 බලයට පත් රජයේ ගරු අග්‍රාමාත්‍ය එස්.ඩබ්ලිව්.ආර්.ඩී.බණ්ඩාරනායක ශ්‍රීමතාණන් විසින් 1957 අංක 48 දරන මෝටර් රථ ගමනාගමන පනත පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත කර ගැනීමෙන් පසුව 1958 ජනවාරි 01 වන දින ප්‍රථම ජනසතු ව්‍යාපාරය ලෙස ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලය ස්ථාපිත කරනු ලැබීය.
මෙය පිහිටුවීමේ උදාර පරමාර්ථයන් වූයේ පැවති අවිධිමත් පීඩාකාරී බස් සේවාව වෙනුවට ජනහිතකාමී කාර්යක්ෂම හා විශ්වාසදායක වූ ගුණාත්මක වූත් බස් සේවාවක් සැලසීමත් බස් රථ සේවකයින්ගේ වෘත්තීය අයිතිවාසිකම් ලබා දී ඔවුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය ඉහළ නැංවීමත් ය. මෙය පිහිටුවීමේදී මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ ලන්ඩන් ප්‍රවාහන සේවයේ ව්‍යූහයන් අධ්‍යයනය කර රජයේ එවකට සිටි දක්ෂතම නිලධාරීන්ගේ සහය ලබා ගනිමින් සියලුම පරිපාලන කටයුතු සඳහා පත් කරන ලදී. එකී පූර්වගාමීන් විසින් දමන ලද ශක්තිමත් අත්තිවාරම නිසා ම එය කිසිදු අවස්ථාවක කඩා බිඳ දැමීම අපහසු විය.
පැවති බස් සමාගම් 77 ක් සතුව තිබූ බස් රථ 2700 ක් එක් දිනක් තුළදී පවරා ගෙන ඒවා ලංගමය සතු කරන ලද අතර රික්තය පිරවීම සඳහා දෙමහල් බස්රථ ඇතුළු තනි තට්ටුවේ බස් රථ රාශියක් වහාම ආනයනය කර ලංගම රථ ඇණිය ශක්තිමත් කිරීමට පියවර ගත් බැවින් බස් මගී ගමනා ගමනයේ නව පිබිදීමක් ඇති විය.
නාරාහේන්පිට, කිරුල පාරේ පිහිටි මිනින්දෝරු දෙපාර්තමේන්තුව සතු ගොඩනැගිල්ල ලබාගෙන ලංගම මහ ගෙදර එහි ස්ථාපනය කරන ලද අතර දිවයිනේ සෑම ප්‍රධාන නගරයක්ම ආවරණය වනසේ බස් ඩිපෝවෙන් ප්‍රාදේශීය පාලන ඒකකයක්, බස් නැවතුම් පොළවල් ඇති කිරීමත් කොළඹ මහ නගර සභාව සතුව තිබූ පැරණි ට්‍රෑම් කාර් ගරාජය පිහිටි කොටස අත් කරගෙන එහි මධ්‍යම බස් රථ කාර්යාලය පිහිටුවා මුළු දිවයිනම ආවරණය වන පරිදි දුර ගමන් සේවා ධාවනය කිරීම ගම් නියම් ගම් පුරා බස් සේවාව ව්‍යාප්ත කිරීමට පියවර ගත් අතර ඒ සඳහා අවශ්‍ය යටිතල පහසුකම්ද කඩිනමින් සැකසින. වේරහැර අක්කර 67 ක් පුරා විහිදී ගිය භූමියේ වේරහැර මධම බස් රථ වැඩ පොල ආරම්භ කර බස් බොඩි සැකසීම, කට්ටල්, උප කට්ටල් අමතර කොටස් බෙදා හැරීම තුළින් රථ ඇනිය නඩත්තුවට අවශ්‍ය පහසුකම් වැඩි කරන ලදී. පුහුණු කාර්මික ශ්‍රමය ලබා ගැනීම සඳහා ජර්මානු කාර්මික අධ්‍යාපන අභ්‍යාස ආයතනය පිහිටුවා අවශ්‍ය කාර්මිකයින් ලබා දීම සිදු විය. රියදුරු අභ්‍යාස විද්‍යාල ඇති කර දක්ෂ රියදුරන් බිහි කර කෘත්‍යාධිකාරි ආයතන ඇති කර පරිපාලන හා කාර්ය මණ්ඩල පුහුණු කිරීම, සේවක විවේකාගාර, සංචාරක නිවාස පිහිටුවා සේවක සුබසාධනය සඳහා නුගේගොඩ, ගිංතොට, මහනුවර වෛද්‍ය මධ්‍යස්ථාන පිහිටුවන ලදී. සේවකයින්ගේ ක්‍රීඩා කෞශල්‍ය වර්ධනය කර ගැනීම සඳහා ශාලිකා ක්‍රීඩා සංකීර්ණය ඇති කිරීම තුළින් ජාත්‍යන්තර තලයේ ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් රැසක්ද දැයට දායාද කර ඇත.
සිය සමාජ වගකීම් නිසි පරිදි තේරුම් ගනිමින් පාසල් සිසුන් සඳහා සහනදායී මිලට වාර ප්‍රවේශපත් ලබා දී නිදහස් අධ්‍යාපනයේ ඵල නෙළා ගැනීමට දායකත්වය සපයන ලද අතර ජාතික වැදගත්කමක් සහිත උත්සව වලදී විශේෂ බස් සේවා සැපයීම, ත්‍රිවිධ හමුදාව සහ පොලිස් සේවයේ අවශ්‍යතා සඳහා ප්‍රවාහන පහසුකම් හා ගමන් අවසර පත්‍ර සැපයීම්, සෑම මැතිවරණයකදීම මැතිවරණ සේවාවන් සඳහා අවශ්‍ය බස් සේවා සැපයීම, පාසල් ගමන්වාර ධාවනය කිරීම, බස් ගමන්වාර උපයෝගී කර ගනිමින් දිවයින පුරා තැපැල් ප්‍රවාහන සේවාවන්, පුවත් පත් ප්‍රවාහන කිරීම මගී අවශ්‍යතාවය හඳුනා ගනිමින් දිවා රාත්‍රී බස් සේවා සැපයීම විධිමත්ව සිදු කරන ලදී. මේ නිසා ලංගම ජනජීවතයට සමීප විය.
බලයට පත් සෑම රජයක්ම මෙම ආයතනයේ අභිවෘද්ධියට වටිනා දායකත්වයක් සැපයීම එය ඉදිරියට ගෙන යෑමට උපකාර විය. 1970 – 1975 කාලයේ ලංගමයේ මුල් පුටුව හෙබ වූ අභාවප්‍රාප්ත අනිල් මුණසිංහ මහතා මෙම ආයතනය දියුණු කිරීම සඳහා කැපවීමකින් ක්‍රියා කළ බැවින් මෙම අවධියේදී ලංගම සතු වත්කම් හා දේපළ වඩාත් ඉහළ මට්ටමක පැවතුණි. එකී කාලය ලංගම ස්වර්ණමය යුගය ලෙස සටහන් වී තිබේ. 1977 වසර වන විට රථ ඇණිය 7300 ක් ඉක්මවා සමස්ත සේවක සංඛ්‍යාව ( 54 000) පනස් හතර දහසක් පමණ වූ දැවැන්ත රාජ්‍ය ආයතනයක් බවට පත්ව තිබුණි.
ඉක්බිතිව 1977 නව රජය මඟින් හඳුන්වාදුන් නිදහස් විවෘත ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති නිසා තරගකාරී වෙළෙඳ පොල නිර්මාණය වීමත් 1978 දී පෞද්ගලික බස් රථ ධාවකයින්ට අවසර දීම නිසා ලංගම සතුව පැවති බස් මගී ප්‍රවාහන ඒකාධිකාරය අවසන් විය. තරඟකාරීත්වයට මුහුණ දීමට හැකි පරිදි ශක්තිමත් බවක් නොතිබීමත් වඩාත් ප්‍රසාරණය වූ දැඩි මගී ඉල්ලුමට සරිලන සේවාවක් ලබා දිය හැකි ඉදිරි දැක්මක් සහිත වැඩ පිළිවෙළක් නොමැති වීම, විවිධ හේතුන් නිසා ආයතනයේ සිටි දක්ෂ ඉංජිනේරු, පරිපාලන ක්ෂේත්‍රවල සිටි අය ඉවත්ව යෑම, නුසුදුසු අය හට වගකීම් පැවරීම යන වැනි කාරණා නිසා ලංගමයේ ගමන් මග යම් පසුබෑමකට ලක් වූ අතර ව්‍යූහාත්මක වෙනස්කම් රාශියක්ද ඇති විය.
එතෙක් මධ්‍යගත ආයතනයක් ලෙස පැවති ලංගම 1978 අංක 15 දරන ගමනාගමන මණ්ඩල පනත මඟින් ප්‍රාදේශීය ගමනාගමන මණ්ඩල 10 ට බෙදා විමධ්‍යගත කරන ලද අතර 80 භාගයේදී ඇති වූ නොසන්සුන්කාරී වාතාවරණය නිසා ලංගම දේපළ වලට බරපතල ලෙස හානි ඇති විය. 1887 ඉන්දු ලංකා ගිවිසුම අත්සන් කළ රාත්‍රියේ ලංගම බස් රථ විශාල ප්‍රමාණයක් ගිනි තබා විනාශ කිරීමත් ගොඩනැගිලි හානියට පත් වීමත් අප්‍රසන්න සිදුවීම්ය. කලබලකාරී සිදුවීම් නිසා සේවකයින් බොහෝ දෙනෙකුගේ ජීවිත පවා අහිමි විය. එකී වාතාවරණය තුළ ලංගම යළි ගොඩනැගිය නොහැකි අයුරින් ඔත්පල වී මහා භාණ්ඩාගාරයෙන් යැපෙන තත්ත්වයට පත්විය.
1991 දී ලෝක බැංකු ආධාර මත මගී ප්‍රවාහන සේවා වැඩිදියුණු කිරීමේ ව්‍යාපෘතිය යටතේ සියලු බස් ඩිපෝවන් ජනතා සන්තක බස් රථ සමාගම් බවට පත් කර වේරහැර ප්‍රධාන වැඩ පොල පෞද්ගලිකකරණයට ලක් කරන ලදී. 1987 අංක 23 දරන රාජ්‍ය ආයතන පොදු සමාගම් බවට පත්කිරීමේ පනත යටතේ සිදු කරන ලද මෙම ක්‍රියාවලිය ලංගම ජනතාකරණය කිරීම ලෙස අර්ථ ගැන්වීය. ආරම්භයේදී මෙහි සුබවාදී ලක්ෂණයන් පෙන්නුවද පසු කාලීනව ඒවා අසාර්ථක තත්ත්යට පත්විය. නැවතත් 1991 අංක 31 දරන ගමනාගමන කොමිසන් සභා පනත හා 1996 අංක 30 දරන සංශෝධන මගින් නැවත ජනතා සන්තක බස් සමාගම් 93 පොකුරු බස් සමාගම් 12 ක් බවට පත් කරන ලදී. කෙසේ වුවද 2005 වසර වන විට බලයේ සිටි රජයට පෙනී ගියේ ලංගම මධ්‍යගත ආයතනයක් ලෙස පවත්වාගෙන යා යුතු බවයි. ඒඅනුව 2005 අංක 27 දරන ගමනාගමන මණ්ඩලය නැවත පිහිටුවීමේ පනත මගින් 2005/10/19 වන දින සිට නැවත ශ්‍රී ලංකා ගමනාගමන මණ්ඩලය ලෙස මේ දක්වා ක්‍රියාත්මක වේ.
2005 සිට මේ දක්වා එය ඉදිරිගාමී මාවතකට අවතීර්ණ වෙමින් වර්තමානයේදී රථ ඇණිය 5800 දක්වා වැඩි කර ගැනීමට සමත්ව තිබේ. දිවයිනේ මාර්ග පද්ධතිය පුළුල් වීම හා නව අධිවේගී මාර්ග ඉදිවීම හා මගී අවශ්‍යතාවයන් මනාව හඳුනාගනිමින් අධිවේගී මාර්ගයන්හි නවීන සුඛෝපභෝගී බස් රථ ධාවනයේ යෙදීම සිදු කෙරෙන්නේ පෞද්ගලික බස් ධාවකයින්ගේ තරගකාරීත්වයට මුහුණ දෙමින්ය. පසුගියදා මෙම සේවාවන් සඳහා උසස් ප්‍රමිතියෙන් යුත් නවීන අංග උපාංග වලින් යුත් බස්රථ රාශියක් ධාවනයට එක් කර ඇත. එසේම ඉන්දියානු ණය ආධාර ක්‍රමය යටතේ නව බස් රථ රාශියක් බස් ධාවනයට එක් කර ඇති අතර දුර ගමන් සේවා සාර්ථකව ධාවනය කෙරේ.
ශ්‍රී ලංකා මහ බැංකු වාර්තාවලට අනුව මේ වන විට ලංගම මෙහෙයුම් අලාභ අවම කර ඇති අතර මිලියන එක්දහස් හයසිය අසූ එකක ලාභයක් වාර්තා කර ඇත. දෛනිකව කිලෝමීටර් මිලියන 14 ක් ධාවනය කරමින් දෛනික ආදායම මිලියන 100 ඉක්මවා යෑමට හැකිවීම සතුටට කරුණකි.
මහමග පවත්නා අධික වාහන තදබදය අවම කළ හැක්කේ පොදු ප්‍රවාහන සේවා ශක්තිමත් කිරීම තුළින් බව පිළිගත් මූලධර්මයකි. එබැවින් රාජ්‍ය අංශයේ බස් සේවා වැඩි දියුණු කිරීම කාලීන අවශ්‍යතාවයක් වේ. රාජ්‍ය ආයතන පෞද්ගලිකකරණයකින් තොරව පවත්වාගෙන යාමත්, ඒවා මෙහෙයවීම සඳහා දක්ෂතා හෙබි වෘත්තීයවේදීන් මුල් පුටුවලට පත් කිරීම වත්මන් රජයේ ප්‍රතිපත්තිය වන බැවින් එය ලංගමයට ද අදාළ වනු ඇත යන්න ජනතා අපේක්ෂාවයි.
සිරිලක දස දෙස සැරිසරනා
ඔබ කැටුව ගමන් යනෙනා
ලංගම සැමදා ඔබගේ යානය වේ
ලංකා මවුනට නිබදව ප්‍රාණය දේ
බී.එම්.අයි.සී.ගුණවර්ධන
ශ්‍රී ලංකා ගමනා ගමන බල මණ්ඩලයේ
විශ්‍රාමික නියෝජ්‍ය මානව සම්පත්
කළමනාකරු
- Dec 31, 2019
- |
- Dinamina
0 Comments